Konopie to naturalny produkt, którego głównym psychoaktywnym składnikiem jest tetrahydrokannabinol (Δ9-THC). Rośliny konopi (Cannabis sativa L.) są szeroko rozpowszechnione i występują w klimacie umiarkowanym jak i tropikalnym. Obok tytoniu, alkoholu i kofeiny konopie są jedną z najbardziej popularnych używek na świecie. Od zamierzchłych czasów korzysta się z ich właściwości przy produkcji leków i tkanin. Konopie w postaci suszu to ususzone topy i liście rośliny. Żywica konopna to skondensowane żywiczne części rośliny, a olej konopny (haszowy) to ekstrakt z konopi uzyskiwany przy udziale rozpuszczalnika. Najczęstszą formą przyjmowania konopi jest palenie, przy czym często miesza się je z tytoniem.
Spożywanie konopi w każdej postaci jest w większości nielegalne. Trwają badania nad przeciwbólowym i terapeutycznym działaniem składników roślin a leki na ich bazie (np. kapsułki Dronabinol) to w niektórych krajach legalne lekarstwo stosowane w chemioterapii i leczeniu nudności. Obrót THC i produktami z konopi regulują międzynarodowe mechanizmy kontroli.
Skład chemiczny
Głównym psychoaktywnym składnikiem konopi jest Δ9- tetrahydrokannabinol (THC), znany za sprawą Światowej Organizacji Zdrowia pod nazwą dronabinol. Wiązanie nienasycone pierścienia cykloheksanu znajduje się między C-9 a C-10. Istnieją 4 stereoizomery (cząsteczki o takim samym składzie atomowym ale różniące się położeniem w przestrzeni) THC, ale tylko izomer (−)-trans występuje w naturze. Jego pełna, systematyczna nazwa brzmi (−)-(6aR,10aR)-6,6,9-trimethyl-3-pentyl- 6a,7,8,10a-tetrahydro-6H-benzo[c]chromen-1-ol. Dwie pokrewne mu substancje, Δ9- tetrahydrocannabinol-2-oic acid oraz Δ9-tetrahydrocannabinol-4-oic acid (THCA) również są obecne w konopiach, czasem nawet w znacznych ilościach. Podczas palenia THCA ulega częściowemu przekształceniu w THC. Drugi z aktywnych izomerów – Δ8-THC, w którym wolne wiązanie pierścienia cykloheksanowego znajdują się pomiędzy C-8 a C-9, występuje w wiele mniejszych ilościach.
Struktura cząsteczkowa
Δ9-tetrahydrokannabinol, główny psychoaktywny składnik konopi
Wzór chemiczny: C21H30O2
Masa cząsteczkowa: 314.4 g/mol
Inne substancje występujące w konopiach to kannabidiol (CBD) oraz kannabinol (CBN), których działanie jest zgoła inne od THC. Poza nimi, w konopiach znajdziemy również kannabiwarin oraz kannabichromen. Wszystkie powyższe łączy wspólna nazwa – to kannabinoidy. Inaczej niż w przypadku wielu psychoaktywnych substancji, kannabinoidy nie są związkami azotowymi.
Budowa fizyczna
Cannabis sativa to gatunek rozdzielnopłciowy. Występują męskie i żeńskie osobniki. Największe nagromadzenie THC występuje wokół kwitnących części żeńskich roślin. Liście oraz męskie rośliny zawierają mniej THC, a łodygi i nasiona praktycznie wcale. Charakterystyczne złożone liście roślin konopi składają się z kilku (do 11) ząbkowanych płatków. Marihuanę importuje się w postaci brązowych ugniecionych bryłek ususzonych części rośliny, takich jak topy, liście, łodygi i nasiona. Żywicę konopną produkuje się w kawałkach o masie ok. 250g często opatrzonych logo producenta. Olej konopny to ciemny, kleisty płyn.
Działanie
Ciężko jednoznacznie określić działanie konopi z uwagi na istnienie szerokiej gamy kannabinoidów. W małych dawkach powodują uczucie euforii, pozbycia się lęków, uspokojenie i senność. Pod wieloma względami działają podobnie jak alkohol. Uważa się, że obecny w ciele człowieka anandamid jest ligandem receptorów kannabinoidowych i ma tym samym działanie podobne do THC.
Obecność THC w osoczu krwi jest wykrywalna już po kilku sekundach od zapalenia marihuany. Taki stan utrzymuje się około 2 godzin. W przypadku wypalenia 10-15 mg w przeciągu 5-7min, najwyższa wartość Δ9-THC sięgnie ok. 100 μg na litr. THC jest lipofilowy (łatwo rozpuszcza się w tłuszczach) i z łatwością rozprowadza się po organizmie. Istnieją dwa produkty chemiczne przemian zachodzących w organizmie pod wpływem THC: 11-hydroxy-Δ9-THC oraz 8β-hydroxy-Δ9-THC. Pierwszy metabolit dalej zmienia się w Δ9-THC-11-oic acid. Produktem przemian są również dwie nieaktywne substancje: 8α-hydroxy-Δ9-THC i11-dihydroxy-Δ9-THC oraz wiele pomniejszych metabolitów, z których większość wydalamy. Obecność niektórych metabolitów jest wykrywalna w moczu aż do dwóch tygodni od przyjęcia konopi (palonej czy jedzonej)
Praktycznie nie ma dowodów na jakiekolwiek szkody dla organizmu, jakie u przeciętnego użytkownika powodowałyby konopie. Należy jednak pamiętać, że palenie z tytoniem niesie za sobą wszelkie ryzyko związane z paleniem tytoniu. Mówiąc o niekorzystnym wpływie konopi mamy przeważnie na myśli ich związki ze schizofrenią, aczkolwiek nie ma dowodów na przyczynowy związek między paleniem konopi a zdrowiem psychicznym. Konopie niezwykle rzadko wiąże się z przypadkami śmiertelnymi.
Pochodzenie
Konopie w postaci suszu dostępne w Europie mają swój początek w zachodnich częściach Afryki, na Karaibach i środkowo-wschodniej Azji, podczas gdy żywica pochodzi w większości z północnych części Afryki i Afganistanu. Olej konopny to wytwór przeważnie lokalny. W Europie i poza nią rozprzestrzeniła się intensywna uprawa pod dachem. Stało się to za sprawą rozwoju odmian nasion oraz usprawnienia samego procesu hodowli: zastosowania sztucznego oświetlenia i podgrzewania, uprawy hydroponicznej oraz przycinania drzewek. Wszystko to prowadzi do zwiększonej produkcji kwiatów.
Podobnie jak w przypadku innych substancji pochodzenia naturalnego, których dostępność może prowadzić do nadużyć (np. heroina czy kokaina), nie ma na dziś zgody na otrzymywanie substancji na drodze czysto syntetycznej. Żadna substancja związana z produkcją marihuany nie widnieje na liście prekursorów narkotyków według Konwencji Narodów Zjednoczonych o zwalczaniu nielegalnego obrotu środkami odurzającymi i substancjami psychotropowymi z 1988 roku.
Sposób przyjmowania
Najczęstszym sposobem przyjmowania konopi jest palenie, często po uprzednim zmieszaniu z tytoniem lub przez specjalne urządzenie (bongo). THC słabo rozpuszcza się w wodzie, więc jedzenie konopi skutkuje słabym jego przyswajaniem. Przeciętny skręt zawiera ok. 200 mg marihuany lub żywicy konopnej.
Nazewnictwo
W wielu krajach konopie w postaci suszu i żywica konopna znane są odpowiednio pod nazwami marihuana i haszysz (lub hasz). Papierosy z konopi to skręty, jointy lub blanty. Potocznie na konopie mówi się m.in. trawa, zioło, zielone, gandzia, maryśka, skun itp.
Analiza laboratoryjna
Liście Cannabis sativa są dość charakterystyczne i rozpoznawalne gołym okiem. Dodatkowo, można je rozpoznać w prostym badaniu mikroskopijnym, w którym na pierwszy plan wysuwają się gruczołowe włoski. Do wykrywania obecności składników konopi służy standardowy test z użyciem odczynnika Duquenois –Levine’a. Podstawą jego działania jest reakcja konopi na p-dimetylobenzaldehyd, w której wyniku odczynnik przyjmuje kolor fioletowy. Widmo masowe THC określa stosunek masy głównych jonów do ich ładunku na równe 299, 231, 314, 43, 41, 295, 55 i 271. Stosując detekcję przy pomocy chromatografii gazowej górny limit THC wykrywanego w krwi wynosi 0.3 μg/L.
Czystość marihuany
Według badań z 2011 r. haszysz dostępny w Europie zawiera przeciętnie od 4 (Węgry) do 16% (Holandia) THC. Stężenie THC w dawkach suszu marihuany plasuje się między 1 (Węgry) a 16% (Holandia). Marihuana uprawiana pod dachem przy użyciu zaawansowanych technologii może być nawet dwa do trzech razy silniejsza niż ta pochodząca z importu, choć najczęściej różnice są minimalne. Niektóre kraje zezwalają na uprawę konopi do zastosowania w przemyśle włókienniczym (hemp), ale ich zawartość THC jest niższa niż 0,3%. Niewielkie ilości haszyszu (np. nederhasj) są nielegalnie produkowane na terenie UE. W składzie takiego haszu, podobnie jak w niektórych olejach konopnych, THC może stanowić ponad 30%.
Kontrola
W USA marihuana i haszysz to substancje przynależne do Grupy 1 wg. Prawa o Kontrolowanych Substancjach, co oznacza, że mają duży potencjał nadużywania i są niedostępne w legalnym obrocie. W Jednolitej konwencji o środkach odurzających ONZ z roku 1961 konopie i żywica konopna widnieją w wykazie I i IV środków objętych kontrolą. Artykuł 1, paragraf 1 konwencji definiuje konopie jako „kwitnące lub wydające owoce topy roślin konopi (za wyjątkiem nasion i liści), z których nie usunięto żywicy”. Definicja żywicy konopnej mówi nam, że to „oddzielona żywica, w stanie surowym lub oczyszczona, którą otrzymano z rośliny konopi.” Obok całej gamy swoich izomerów i stereochemicznych wariacji Δ9-THC to substancja widniejąca w Wykazie 1 Konwencji o substancjach psychotropowych ONZ z 1971 r.
Powszechność
Szacuje się, że ok. 77 mln Europejczyków (1 na 4 osoby w wieku 15-64 lat) przynajmniej raz próbowało konopi. Między obywatelami różnych krajów występują znaczące różnice – od 1,6 do 32,5% obywateli poszczególnych krajów przyznaje się do próbowania marihuany. Pośród młodych (15-34 lat) powszechność marihuany wynosi od 1 do 45,1%, co daje europejską średnią na poziomie 32,2%. Szacuje się, że w tej grupie wiekowej w ubiegłym roku konopi próbowało od 0,4 do 17,5% obywateli danego kraju. W sumie 15,4 mln młodych europejczyków miało czynny kontakt z marihuaną w ciągu ostatniego roku a 6,5% w ciągu ostatniego miesiąca.
Konopie to nielegalny środek, po który w Europie najczęściej sięga młodzież licealna. Wyniki badań ankietowych ESPAD przeprowadzonych w 24 państwach członkowskich UE I Norwegii wskazują, że 5 (Norwegia) do 42% (Czechy) nastolatków wieku 15-16 lat sięga po konopie. W niektórych krajach dziewczynki sięgają po nie równie często jak chłopcy, w innych na stosunek ten wynosi 1:2,5.
Mała, choć znacząca część palaczy regularnie sięga po marihuanę. Dane z 22 europejskich krajów wskazują, że ok. 1% dorosłych (ok. trzy mln osób w wieku 15-64) sięga po marihuanę przynajmniej 20 dni w miesiącu. Dwie trzecie z nich to osoby w wieku 15-34 i ponad ¾ to mężczyźni.
Cena
Na podstawie danych z 2011 r. cena detaliczna za gram haszyszu waha się od €3 (Portugalia) do €18 za gram, a cena suszu z marihuany od €5 (Hiszpania) do €24 (Bułgaria) za gram. Na przestrzeni lat 2006-2011 odnotowano średni wzrost cen odpowiednio o 9 i 12%
Zastosowanie w medycynie
Nalewki z konopi (ekstrakty alkoholu etylowego) były kiedyś powszechne i cieszyły się dużą popularnością, ale wiele lat temu wycofano je z aptek. Susz z marihuany, ze średnią zawartością THC na poziomie 18% jest dostępny w Holandii na receptę. Stosuje się go w leczeniu objawów stwardnienia rozsianego, różnych rodzajów bólu i zaburzeń neurologicznych. Wyciąg z konopi (Sativex) kupimy na receptę w Kanadzie.
Źródło: European Monitoring Centre for Drugs and Drug Addiction
